Γνωριμία

Το Εργαστήριο Γλωσσολογίας ιδρύθηκε με το ΦΕΚ 182/21.8.2000. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα επιτελεί διδακτικές και ερευνητικές δραστηριότητες στα εξής πεδία:

• διδασκαλία και εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας ως πρώτης, δεύτερης/ξένης γλώσσας κυρίως σε παιδιά και ενήλικες από ευάλωτες ομάδες  ή ως γλώσσας κληρονομιάς στην ελληνική διασπορά 
• περιγραφή και ανάλυση της ελληνικής γλώσσας 
• γραμματισμός, πολυγραμματισμοί
• μελέτη της διγλωσσίας στη Ρόδο
• έρευνα σε ζητήματα ετερότητας στην εκπαίδευση
• μελέτη της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στη γλωσσική εκπαίδευση
• συγκέντρωση διαλεκτικού υλικού και κατάρτιση ειδικού «Διαλεκτολογικού Αρχείου», και δημιουργία του γλωσσικού άτλαντα της Δωδεκανήσου 
• λογοτεχνία  και διδακτική της λογοτεχνίας 
• παιδική λογοτεχνία και αξιοποίησή της στην εκπαίδευση
• λαογραφική έρευνα και αξιοποίησή της στην εκπαίδευση      
• επιμόρφωση των εν ενεργεία εκπαιδευτικών στα επιστημονικά πεδία της γλωσσολογίας, παιδαγωγικής, λογοτεχνίας και λαογραφίας. 

 

Άτυπος τομέας Γλώσσας, Λογοτεχνίας, Λαογραφίας

Τα μέλη του Εργαστηρίου συγκροτούν τον Άτυπο Τομέας Γλώσσας, Λογοτεχνίας και Λαογραφίας και, μέσα από μία διεπιστημονική συνεργασία, επιτελούν διδακτικό έργο στα επιστημονικά τους πεδία με στόχο την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών των φοιτητών/τριών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης. 

Οι βασικοί στόχοι των μαθημάτων που προσφέρονται από τον Τομέα είναι: 

 Γλώσσα

• η περιγραφή της δομής και της ποικιλότητας της ελληνικής γλώσσας 
• η ανάπτυξη δεξιοτήτων διδασκαλίας της γλώσσας σε τάξεις του δημοτικού σχολείου, σε συμβατικό και ηλεκτρονικό περιβάλλον
• ζητήματα σχολικού και άτυπου γραμματισμού 
• η μελέτη της διγλωσσίας και ζητημάτων δίγλωσσης εκπαίδευσης 
• γλωσσική εκπαίδευση σε παιδιά και ενήλικες από ευάλωτες ομάδες
• η ενίσχυση της διδακτικής επάρκειας και ετοιμότητας των μελλοντικών εκπαιδευτικών σε θέματα γλωσσικής εκπαίδευσης 
• η δημιουργική χρήση των εργαλείων των νέων τεχνολογιών στη γλωσσική εκμάθηση και διδασκαλία, συγχρονικά ή ασύγχρονα, στην ίδια την τάξη ή από απόσταση με αδελφοποιημένες τάξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό  
• μελέτη της γλωσσικής πολυμορφίας και ετερότητας στο σύγχρονο συγκείμενο 
• ανάλυση των Προγραμμάτων Σπουδών για τη διδασκαλία της γλώσσας στην πρωτοβάθμια κυρίως εκπαίδευση 

Λογοτεχνία

H λογοτεχνία αποτελεί μορφωτικό και ιδεολογικό αγαθό υψίστης σημασίας, καθώς θεωρείται χαράκτης και διαμορφωτής του ήθους, συμβάλλει στη «γλωσσική επάρκεια» (Linguistic competence), επιτρέπει την αναθεώρηση των τρεχόντων συστημάτων σκέψης, την κριτική προσέγγιση των πολιτισμικών και κοινωνικών συνθηκών, εφόσον κατορθώνει να συνυφάνει την «ουσιακή αξία» των κειμένων με τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Η λογοτεχνία, με την πολυφωνία και την πολυσημία που την διακρίνει, προσφέρεται για ποικίλες διδακτικές εξερευνήσεις και αναγνωστικές προσεγγίσεις. Η μελέτης της λογοτεχνίας, ως διαδρομής στον βιωμένο χώρο, έχει την ικανότητα να καθηλώνει τον χρόνο, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα ανοιχτό σύστημα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον αναγνώστη και στον συγγραφέα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του δασκάλου/της δασκάλας κρίνεται ιδιαίτερα αναβαθμισμένος, καθώς αποτελεί σημαντική δίαυλο οικείωσις και μετάδοσης του λογοτεχνικού εγγραμματισμού στους μαθητές και στις μαθήτριες. 

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, οι στόχοι του εργαστηρίου, για το αντικείμενο της λογοτεχνίας, διαμορφώνονται ως εξής:

• μελέτη της σύγχρονης θεωρίας της λογοτεχνίας, όπως αυτή έχει αναμορφωθεί υπό το φως των νέων θεωριών του 20ού αιώνα (θεωρίες αναγνωστικής ανταπόκρισης, θεωρίες διακειμενικότητας, νέος ιστορικισμός, κινήματα του κριτικού εγγραμματισμού – critical literacy)
• γνωριμία με το έργο σημαντικών εκπροσώπων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ποίησης και πεζογραφίας (ελλαδικής & κυπριακής) και ένταξής τους στο ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο. Δίνεται έμφαση στην «εσωτερική» ανάλυση, σε ζητήματα μορφής, στα θεματικά μοτίβα, στην τεχνοτροπία, στα υφολογικά χαρακτηριστικά, στη λειτουργία των αφηγηματικών δομών, στον τόπο και τον χρόνο
• εξοικείωση με τη χρήση των ψηφιακών πόρων στην έρευνα και διδασκαλία της λογοτεχνίας. Νέες μέθοδοι και τρόποι αποτελεσματικότερης αξιοποίησης του Λογοτεχνικού κειμένου
•   δημιουργία και εφαρμογή πρωτότυπων σεναρίων λογοτεχνίας
•  αρχειακή έρευνα
• γνωριμία και ανάδειξη της γυναικείας διανόησης του έξω ελληνισμού (19^ος αιώνας)
•  ανάδειξη καινοτόμων αναγνωστικών πρακτικών και επιλογής του διδακτικού υλικού
• ενεργοποίηση του διδακτικού οίστρου των συμμετεχόντων/συμμετεχουσών και της διάθεσής τους να πειραματιστούν και να ερευνήσουν τις δυνατότητες που προσφέρουν τα νέα δεδομένα της εκπαίδευσης
• μελέτη και ανάλυση των Προγραμμάτων Σπουδών για τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση
• μελέτη της θεωρίας, της κριτικής και της ιστορίας της παιδικής λογοτεχνίας
• διδακτικές προσεγγίσεις της παιδικής λογοτεχνίας

 

Λαογραφία

• Οι λόγοι που οδήγησαν αρχικά στην ανάπτυξη των λαογραφικών μελετών, στην Ευρώπη και, έπειτα, στην Ελλάδα.
• Η έννοια του λαού και η λειτουργία της λαϊκής παράδοσης στην παραδοσιακή αλλά και τη σύγχρονη κοινωνία.
• Eισαγωγή στις βασικές θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις της λαογραφικής επιστήμης.
• Oι σημαντικότερες μορφές του λαϊκού πολιτισμού και ο ρόλος τους στη ζωή τόσο των παραδοσιακών όσο και των σύγχρονων κοινωνιών.
• Η γνωριμία και η εξοικείωση με τα είδη της (κυρίως) σύγχρονης λαϊκής λογοτεχνίας, η οποία αποτελεί ένα είδος και φαινόμενο εξελισσόμενο μέσα στο χρόνο.
• Θέματα διδασκαλίας του λαϊκού πολιτισμού στην εκπαίδευση.

Οι πρακτικές ασκήσεις στη γλώσσα διενεργούνται σε δύο φάσεις και δίνουν τη δυνατότητα στους φοιτητές/τις φοιτήτριες: 

•  να εξοικειωθούν με τη γλωσσική, κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα της σχολικής τάξης 
• να σχεδιάζουν και να εφαρμόσουν ενότητες στη διδασκαλία της γλώσσας, όπου δημιουργικά αξιοποιούνται σύγχρονα θεωρητικά μοντέλα και τα μεθοδολογικά εργαλεία
• να αποκτήσουν απαραίτητα εφόδια που θα συντελέσουν στη διδακτική επάρκεια και ετοιμότητά τους με στόχο τη δημιουργία, με όρους κοινότητας, κριτικά σκεπτόμενων  ερευνητών στον χώρο της εκπαίδευσης 

Πλέον των θεωρητικών και μεθοδολογικών γνώσεων σχετικά με την ελληνική γλώσσα και τη διδασκαλία της ως πρώτης γλώσσας στο δημοτικό σχολείο, οι φοιτητές/τριες που ολοκληρώνουν το Πρόγραμμα Σπουδών είναι σε θέση:

• να κατανοούν τη γλωσσική πολυμορφία της ελληνικής κοινωνίας και πώς αυτή μεταφέρεται στο σχολείο, δημιουργώντας διγλωσσία 
• να προσδιορίζουν πώς αυτή η διγλωσσία των μαθητών/μαθητριών μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο προς όφελος των ίδιων των δίγλωσσων μαθητών στην κατανόηση της ακαδημαϊκής μορφής της ελληνικής γλώσσας όσο και προς όφελος ολόκληρης της τάξης, και της ελληνικής γλώσσας της ίδιας, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.
• να αξιοποιούν τις Νέες Τεχνολογίες ως εργαλείο και περιβάλλον για την αποτελεσματικότερη διδασκαλία/ μάθηση της γλώσσας συγχρονικά ή ασύγχρονα, στην ίδια την τάξη ή από απόσταση με άλλες αδελφοποιημένες τάξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, 
• να συμβάλλουν στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας, περιεχομένων (κειμένων) και στη δημιουργία / ισχυροποίηση κινήτρων για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από μετανάστες, παλιννοστούντες και ομογενείς μαθητές.

Ως προς τον κοινωνικό χαρακτήρα και την κριτική θεώρηση της κοινωνίας, επιθυμούμε οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που ολοκληρώνουν το Πρόγραμμα Σπουδών να ενισχύσουν την δυνατότητά τους να διαπραγματεύονται μείζονα κοινωνικά ζητήματα διαμέσου της συσχέτισης ζητημάτων γλώσσας, λογοτεχνίας και λαογραφίας με συγκεκριμένες εκπαιδευτικές εξελίξεις.

Συνθέτοντας….

Βασική συνισταμένη της διεπιστημονικής συνεργασίας των μελών του Τομέα είναι οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μας να είναι σε θέση να ανασχηματίσουν τις αντιλήψεις τους για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και τη λαογραφία: από ελληνοκεντρικές να τις εμπλουτίσουν με το ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο παράδειγμα, σε ομόκεντρους κύκλους. 

Τόσο η γλώσσα όσο και η λογοτεχνία και η λαογραφία τοποθετούνται στο επίκεντρο ενός πλέγματος σχέσεων με τις γλώσσες, τις λογοτεχνίες και τη λαογραφία της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου, των Βαλκανίων, της Ευρώπης, αλλά και διεθνώς. Η πολυγλωσσία είναι η δεδομένη γλωσσική συνθήκη που απαιτεί νέες προσεγγίσεις και ανάλογες προσαρμογές στη διδασκαλία γλώσσας, ενώ οι πολιτισμικές επαφές και προσμίξεις μας θέτουν εξίσου μπροστά σε νέες προκλήσεις στο χώρο της λογοτεχνίας και της λαογραφίας.